دیشب خبر اول کشتار ایرانیان به خاطر نبود واکسن و داروی کرونا بود و خبر دوم سقوط هرات. چه فاجعه‌ای برای افغانستان، مردمش و زبان فارسی. گویا قدرت‌های جهانی به این نتیجه رسیدند که افغانستان آزاد نباشد بهتر است.
در این چند سالی که افغانستان آزاد شده بود زبان فارسی در افغانستان داشت جان می‌گرفت. در شبکه‌های اجتماعی فارسی‌زبانان از هرات و مزارشریف و … رونقی به بحث‌ها داده بودند و ما تازه داشتیم یاد می‌گرفتیم که مرزهای فارسی از مرزهای سیاسی ایران بسیار گسترده‌تر است. البته که به مذاق سیاست‌مداران و قدرتمندان چنین وسعتی اصلا و ابدا خوش نیست و … که چرایش طولانی است و قابل حدس.
اما وسط توییت‌ها و پست‌های اینستاگرام با موضوع هرات، یکی دو توییت هم دیدم که موضوعشان تمسخر کسانی بود که بذار را بزار می‌نویسند و تفاوت معنایی مصدر گذاشتن با گزاشتن را درک نکرده‌اند. از نظر بعضی‌ها ظاهرا گزاشتن و هکسره معیار مطلق باسوادی و بی‌سوادی هستند. یعنی اگر کسی بنویسد:
پیش از اینت بیش از این اندیشه‌ی عشاق بود
عشق‌بازیه تو با ما شهره‌ی آفاق بود
یا اگر بنویسد
بگزار تا بگریم چون ابر در بهاران
کز سنگ ناله خیزد روز وداع یاران
بی‌سواد است و مجوزی برای مسخره کردنش به دست آمده. این دوستان متوجه نیستند که دیکته‌ی فارسی هم مسیری طبیعی را طی می‌کند و در این مسیر غلبه با اکثریت گویندگان آن زبان است. سال بعد وارد قرن پانزدهم هجری شمسی خواهیم شد، در قرن پانزدهم چه دلیلی دارد که دو تا گذاشتن داشته باشیم؟ مخصوصا که این دو مصدر تفاوت معنایی اندکی با هم دارند. چرا به یک «گزاشتن» رضایت ندهیم؟ تمایل عمومی هم به گزاشتن است، خب واقعا چه بحرانی ایجاد می‌شود؟ پاسخ این است که هیچ. راز بزرگتری را با شما در میان بگذارم، حتی هکسره هم هیچ اهمیتی ندارد، اهمیتی ندارد که هیچ، تا همین چند سال پیش کسی در موردش حرفی نمی‌زد، از معیارهای سواد هم نبود، هیچ مشکلی هم وجود نداشت!
ممکن است کسانی استدلال کنند که اگر دیکته را جدی نگیریم سنگ روی سنگ بند نمی‌شود. اگر آخر جمله‌ها نقطه نگذاریم، اگر ویرگول سر جایش نباشد، اگر صابون را با سین بنویسیم و فندق را با غین، دنیا تیره و تار می‌شود. واقعیت این است که خیر، تمام تاریخ‌های دنیا را با طاء بنویسیم هم هرات از چنگِ طالبان آزاد نخواهد شد.
در نهایت گویندگان زبان هستند که سرنوشت دیکته و نگارش را مشخص می‌کنند و پیش‌بینی من آینده‌ی ساده‌تری برای خط و زبان فارسی است. به زودی خواهر را خاهر می‌نویسیم، یکی از گذاشتن‌ها باقی می‌ماند و … .
عکس قلعه‌ی اختیارالدین هرات است و عکاس:عثمان خیام