سریع و کوتاه به نکته‌ای از سریال گامبی وزیر (Queen’s Gambit) می‌پردازم که بر اساس رمانی از والتر تویس (Walter Tevis) به همین نام ساخته شده است. یعنی خلاقیت مربوط به این نکته را به حساب رمان‌نویس بگذارید، نه سریال‌سازان. نکته در مورد زیرزمینی است که قهرمان سریال «بث هارمون» با بازی آنا تیلور جوی شطرنج را یاد می‌گیرد.
زیرزمین در ساختار‌های کهن نسخه‌ی کوچکتری از جهان مردگان است. مکان نابودی و اضمحلال و …
فروغ فرخزاد در شعر تولدی دیگر می‌گوید:
سهم من این است
سهم من پایین رفتن از یک پله‌ی متروک است
و به چیزی در پوسیدگی و غربت و اصل گشتن
و قیصر امین پور در غزلی اینطور می‌سراید:
آسمان زرد و غمگین، پله‌های رو به پایین
سقف‌های سرد و سنگین، آسمان‌های اجاری
هر دو شاعر به کاربرد قدیمی زیرزمین به عنوان محل ویرانی و نابودی اشاره داشته‌اند: جهان مردگان. اما جهان زیرین در گامبی وزیر محل مرگ و ویرانی نیست. بث هارمون در جهان بالا خانواده‌اش را از دست داده و به پرورشگاهی مذهبی رفته که چندان هم جای جالبی نیست و به دختران قرص‌های آرام‌بخش می‌دهند ـ اعتیاد بث همینجا شکل می‌گیرد. در گامبی وزیر کارکرد زیرزمین وارونه می‌شود. شخصیت مرشد در زیرزمین است که انتظار بث را می‌کشد و او را به سلاح شطرنج تجهیز می‌کند. زیرزمین در گامبی وزیر مکان رستگاری است نه مرگ و ویرانی. این نکته شاید به چشم نیاید، ولی در ناخودآگاه خواننده یا بیننده تاثیر می‌گذارد. سازندگان سریال روی این زیرزمین تاکید زیادی دارند: پله‌هایی که رو به پایین می‌روند، دری که نیمه‌باز است، بث که باید از جهان بالا فرار کند تا برود پایین و … .
در سریال وایر هم زیرزمین مکان رستگاری است، اما نه به سبک گامبی وزیر. یکی از قهرمان‌های وایر که چرخه‌ی سقوط و بازگشت را به طور کامل طی می‌کند بابلز است. اگر سریال را دیده باشید حتما او را می‌شناسید. همان معتاد لق‌لقویی که برای پلیس خبرچینی می‌کرد و در پایان سریال توانست ترک کند و به زندگی برگردد. بابلز در زیرزمین خانه‌ی خواهرش به رستگاری می‌رسد، اتفاقا سازندگان وایر، در اوج رئالیسم به کاربرد استعاری راه‌پله هم توجه داشته‌اند. درِ بالای راه پله قفل است، و بابلز فقط روزی می‌تواند از این راه پله برگردد بالا که خودش را نجات داده باشد. فکر می‌کنم در چرخه‌ی سفر قهرمان ووگلر اسم این مرحله رستاخیز باشد، مرحله‌ی یکی مانده به آخر.
مسئله‌ی زیرزمین در هر دو سریال ساده به نظر می‌رسد، ولی همین جزییات ساده هستند که داستانی را لذت‌بخش می‌کنند.