تبعیض در نظام دانشگاهی ایران

 تبعیض در نظام دانشگاهی ایران

تبعیض کلیدواژه­ ای است که شاخک­ ها را سیخ می­کند. هیچ ایرانی شیر پاک خورده­ای حاضر نیست تبعیض­گر شناخته شود. حتی اگر موارد تبعیض به نظرش کاملا بدیهی بیاید. حتی اگر کاملا اهل تبعیض باشد. ممکن است فوری یاد مسائل سیاسی و ستاره و … بیافتید اما من کاری به ستاره داشتن ندارم، کاری به تبعیض های واضح و بدیهی در مورد زنان هم ندارم. در واقع من با قضیه ای مثل  ستاره دار بودن خیلی بهتر ارتباط برقرار می­کنم؛ اقلا یک منطق کارکردگرا (هرچند غلط و مریض) پشت سرش هست.  مصادیق بسیار روزمره­ تر و ساده­ تری از تبعیض وجود دارند؛ چند مورد مثال بزنم که همه مربوط به دانشگاه هستند.

در دانشگاه تربیت مدرس مثل بسیاری از دانشگاه­های ایران سلف اساتید از سلف دانشجویان جداست. خدا دانشکده سینما تئاتر را حفظ کند البته، که در آن دانشجویان و اساتید کنار هم غذا می­خورند؛ ولی در اکثریت دانشگاه­های ایران اساتید غذایشان را جدا می­خورند. آیا اساتید از دهنشان طلا می­ریزد یا دانشجویان حق ندارند اساتیدشان را موقع غذا خوردن ببینند؟ همین یعنی تبعیض، همین فکر که ما چون استادیم باید یک جای دیگر غذا بخوریم نه پیش دانشجوها. تبعیض شاخ و دم که ندارد! همین است. فرض کنیم تا اینجا را هم می­پذیریم. استاد ممکن است ادعا کند می­خواهد از همهمه دانشجویان دور باشد.

 در دانشگاه تربیت مدرس قضیه از این هم فراتر است. غذای رستوران اساتید کلا با غذای ارزانی که به دانشجویان می­دهند فرق دارد؛ زمین تا آسمان. البته که می­شود همان غذا را با قیمت بالاتری در رستوران خرید؛ ولی آیا این تبعیض نیست؟ با این حرکت دانشگاه می­پذیرد غذایی که در سلف دانشجویان با قیمت پایین می فروشد آشغال است. اساتید نباید از این غذا بخورند. این غذا مخصوص دانشجوهایی است که لیاقتشان همین است. شما یاد زندان، یا نیروی دریایی انگلستان در قرن هجدهم نمی­افتید؟ شاید بگویید ای آقا، چه اهمیتی دارد؟ در جواب باید بگویم دقیقا همین لایه­های پنهان تبعیض برای من شخصا آزاردهنده تر است. چیزهایی که به نظر همه بدیهی می­رسد. در نظر دوستان بدیهی است که غذای استاد باید از دانشجو بهتر باشد! چرا؟ این را هم تبعیض نمی­دانید؟ مثال دیگری بزنم.

ترم قبل (بهار 92) ناگهان متوجه محوطه­ای حدودا پنجاه متری در زمین باز تربیت مدرس شدم که با میله­های فرو رونده در زمین تفکیک شده بود. از کسی پرسیدم ماجرای این قطعه زمین چیست؟ گفت پارکینگ اختصاصی رییس دانشگاه است!!! رییس دانشگاه به چه مناسبت باید پارکینگ اختصاصی داشته باشد؟ الله اعلم! آن هم به اندازه ده تا، بیست تا، ماشین. تبعیض یعنی اینکه فکر کنیم چون جایگاه خاصی داریم حقوق خاصی هم داریم فراتر از آنچه عمومی است: غذای بهتر؛ پارکینگ بهتر؛ و … . شما کجا را دیده­اید که دو سلف داشته باشد یکی برای کارمندان جزء و یکی برای روسای اداره؟ یا مگر در نیروهای مسلح غذای سرهنگ و سرباز صفر با هم فرق می­کند؟ آقا شما کارت سخت و خاص است حقوق بیشتری بگیر، معده­ات که با ما فرقی ندارد؛ ماشینت هم که با ما یکی است. نهایتا یک جای پارک ویژه برایت کنار می­گذارند که بی پارکینگ نمانی!

یک مرحله جلوتر اجباری بودن یاد کردن از خدا در ابتدای پایان نامه هاست! اول پایان نامه چرا یک نفر باید با ذکر بسم ا… دینش را فریاد بزند؟ تبعیض یعنی دیگران را وادار کنی حرف مورد علاقه خودت را تکرار کنند.

سر کلاس درس موقع اذان که می­شود مسوولین مسجد با بلندترین صدای ممکن اذان را در تمام دانشگاه پخش می­کنند. دوست عزیز  متوجه رسیدن وقت نماز هستیم ولی چرا فکر میکنی کلاس کلا بی اهمیت است؟ تبعیض یعنی دیگران را وادار کنی آنچه خودت دوست داری را گوش کنند. منظورت این است که ما و استاد مسلمان نیستیم که کلاس را تعطیل نمی­کنیم؟ شما از خدا که بین دو نمازش چند ساعت وقت گذاشته مسلمان تری؟ خب مراعات کن!

 اصولا یک ذهنیتی وجود دارد که تبعیض را طبیعی فرض می­کند. دوستی می­گفت تعجب میکنم ایرانی­ها چطور به خودشان حق می­دهند با آدم­هایی در جایگاه­های مختلف رفتارشان کلا متفاوت باشد. شاید ما با آبدارچی یکجور سلام و علیک کنیم و با رییس یک جور و این را «طبیعی» بدانیم؛ آقا این طبیعی نیست تبعیض آلود است. تبعیض یعنی تصور کنیم کسی به خاطر داشتن ویژگی الف(رنگ پوست؛ جنسیت؛ جایگاه؛ شغل؛ تحصیلات، و…) از حقوق ب و ج و دال و … بهره بیشتری ببرد. اگر به نظر شما این امر طبیعی است شما هم تفکری آغشته به تبعیض دارید؛ به همین سادگی. از این موضوع فرار نکنید.

اگر به نظرتان طبیعی است که رفتارتان با یک جراح قلب از رفتارتان با یک سرایدار بهتر باشد.

اگر منتظرید پیشرفت کنید و به جایی برسید که مجبور نباشید با آدم های معمولی غذا بخورید.

اگر به نظرتان بخش جذاب هیئت علمی شدن تو سر بقیه زدن و برخورداری از حقوق ویژه است.

و ……………

اگر چنین آدمی هستید شما هم از تفکر آلوده به تبعیض رنج می­برید و اگر به قدرت برسید احتمالا به نظرتان طبیعی خواهد بود که دسته الف را از تحصیل محروم یا دسته ب را از تحصیل در فلان رشته محروم کنید. این خیلی مهم است که بدانیم عدالت ما، صرفا ناشی از ناتوانی در ظلم است؛ وگرنه ما فرقی با همان دوست قاهر و جبارمان نداریم؛ بلکه بدتریم. خیلی شعاری و حماسی نوشتم اما واقعا این قضیه تفاوت غذا اعصابم را خورد می کند. و این را هم در پایان ذکر کنم که در این تفاوت حماسی خودم را از بقیه جدا نمی کنم یعنی اگر یک روز عضو هیئت علمی بشوم بعید است آن استاد حماسی باشم که می رود پایین و بین بچه ها غذایش را میخورد چون آن غذا واقعا بد است. اما قطعا از غذا خوردن در سلف ویژه اساتید هم لذت چندانی نخواهم برد.

پ.ن1: متن ربط چندانی لزوما به نظام دانشگاهی ایران ندارد. اما به نظر من نظام آکادمیک جایی است که واقعا نباید تبعیضی تویش باشد.  یک مثال هم امروز یادم آمد؛ یک دوستی بود از دانشگاه ییل فارغ التحصیل شده بود برگشته بود ایران؛ با ما به زور سلام و علیک میکرد که هیچ. جواب سلام آبدارچی بنده خدا را نمی­داد.

پ.ن2: متن کمی از انسجام به دور است؛ ولی خیرش را ببینید. مثلا ممکن است کسی بگوید پشت تک تک این موارد میشود همان منطق مریض و غلط را جست. حرف من این است که مثلا ستاره دار کردن اقلا طبیعی فرض نمیشود سعی میکنند توجیهی برایش دست و پا کنند.

پ.ن3: این یادداشت هم به مسئله تبعیض می­پردازد؛ کمی جدی­تر؛ همینجا کلیک کنید. من چون خیلی تنبل شدم جستجوی کافی نکردم؛ شما اگر متن خوبی در مورد تبعیض می شناسید که مرا روشن کند و ارشاد؛ حتما دریغ نکنید.